Hoe zelfs een gezegde, zélf het kind van de rekening geworden is
Daar zit je dan... Wat moet je er over zeggen? Wat kun je er over zeggen en tegen wie? Ongeveer elke keuze kan door 'een' betrokken partij wel verkeerd worden uitgelegd omdat er blijkbaar geen enkele goede keuze lijkt te bestaan, die gemeenschappelijk wordt gedragen. Waarom is het zo ingewikkeld geworden en wat heb jij eigenlijk aan keuzemogelijkheden?
Als je wel schade lijdt, maar er geen schuld aan hebt
Dat moet het kind van de rekening zijn ongeveer betekenen. De oorsprong van dit gezegde en waar het precies vandaan komt, is niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat het heeft te maken met een hele trieste vorm van onrechtvaardigheid. Een vorm van boetedoening die erg oneerlijk aanvoelt. Omdat het iets is waartoe je veroordeeld bent, zonder dat je er zelf om heb gevraagd, zonder dat je het hebt gewild en zelfs zonder dat je er enige invloed op hebt gehad. Maar waar jij je heel moeilijk of helemaal niet, aan kunt onttrekken. Het is schuldloos op jou terechtgekomen en blijft als een kleverige pasta aan je plakken, waarna het wel helemaal jouw eigen probleem of uitdaging wordt hoe je er vervolgens mee om zult gaan.
In onze huidige maatschappij kennen we dit in vele vormen. Maar.... het kind van de rekening zijn, houdt waarschijnlijk het meest en het duidelijkst verband met vervelende scheidingen waar kinderen bij betrokken zijn. En dan kunnen meerdere personen het kind van de rekening worden. De vader of de moeder, maar ook familie of schoonfamilie. Vrienden van ouders of van de kinderen.
In dit geval zou ik het graag vanuit het biologische kind willen benaderen. Juist niet alleen de kleine kinderen, maar juist ook de kinderen van gescheiden ouders die al wat ouder zijn of zelfs op eigen benen staan. Dat ken ik bovendien ook eigen ervaring, gezien mijn eigen ouders uit elkaar gingen toen ik, weliswaar als oudste van het gezin, ook al 21 jaar oud was. Want dan lijkt het erop dat een scheiding zich alleen nog maar afspeelt op bijzondere momenten, zoals een huwelijk, een overlijden of een geboorte.
Maar niets is minder waar. Er komen eigenlijk doorlopend allerlei situaties aan de orde, die misschien wat minder vast gepland staan dan een verjaardag. Zoals bijvoorbeeld een verhuizing, een ziekenhuisbezoek, een verbroken relatie of bijvoorbeeld het behalen van het rijbewijs.
Ben je als kind van de rekening ook een gegijzelde?
Maar wie nog wat dieper kijkt dan die grote voorspelbare momenten van ongemak, merkt hoever de invloed reikt van een moeizame scheiding. Met name juist in het dagelijkse leven in de omgang met beide ouders maakt het uit hoe je praat, bij wie, wat je zegt en hoe je iets verteld. En alles merk je daarbij op. Een blik, een houding, een trekje in het gezicht. Het toont de afkeuring, het ongenoegen, een oordeel of de ergernis, maar het is voor jou als kind met getrainde voelsprieten direct duidelijk. De afwijzing en het gebrek aan respect voor jou als mens, als kind en als lijdend voorwerp van die situatie. Jij bent immers het kind van de rekening, want tenslotte is het nog altijd jouw vader of jouw moeder. Wie kun jij daarvan uitpoetsen?
Jij kunt niet meer zeggen hoe het was, hoe jij je voelt. Je kunt niet meer vertellen dat het gezellig was en niet uitleggen dat jij er niemand mee wilt kwetsen dat jij dat zo voelt. Jij bent gegijzeld in jouw gevoel. Je stopt met delen en vertellen, je stopt met reageren als iets ter sprake komt, of als jij een gesprek aan de telefoon hoort. Je vermijdt op den duur haast als vanzelf gevoelige onderwerpen of om situaties te 'veroorzaken', die tot een herhaling van altijd maar dezelfde negativiteit leidt.
Wat ook gemakkelijk gebeurt is dat je als kind van de rekening je terugtrekt. Dan ga je niet alleen situaties vermijden, maar ga je zelfs het contact uit de weg. Omdat voor jou het contact met een van beiden steeds ongemakkelijker wordt, omdat je er elke keer mee wordt geconfronteerd.
Verbindend kiezen of splijtend kiezen?
Je moet immers keuzes maken voor jouw eigen persoonlijke situatie, maar daarmee tegelijk al beslissen wie je meest, het minst of het meest eerlijk, daarmee zult gaan kwetsen. Het lijkt immers dat elke betrokken partij die het aangaat, niet wil dat jij verbindend kiest, maar splijtend kiest. En het akelige is dat jij met alle betrokkenen zó persoonlijk verbonden bent, dat de splijtende keuze jou een amputatie oplevert met een lelijk litteken en de verbindende keuze juist een wond openhoudt die nooit dicht lijkt te gaan.
Altijd érgens levert het iemand verdriet en pijn op, maar in ieder geval 100% zeker, bij jou zelf. Wie jij kwetst is de vraag maar dat je iemand tegen het hoofd gaat stoten is zeker. En die ondankbare opdracht is niet alleen zomaar in jouw schoot gevallen, ook de gevolgen van je keuzes zijn ineens voor jou.
Jij bent degene die schuldloos gevangen genomen en gegijzeld geworden bent, in een storm van emoties die je afwisselend boos, verdrietig, opstandig en machteloos maken. Jij zit er midden tussenin voor je gevoel. In een soort van psychologische drukpers. Jij bent degene die ineens keuzes moet maken, die eigenlijk voor andermans rekening zijn. Maar de gevolgen, de reacties en de verwijten zijn voor jou. Ofwel openlijk, pijnlijk hard en direct, of geniepig, vals onderhuids of via een omweg, wordt jij geconfronteerd met hoe je hebt willen kiezen, of juist niet hebt willen kiezen.
En zo lijkt het te zijn en te blijven voor... "het kind van de rekening"!
In één klap meer volwassen of juist meer kind?
De bijzonderheid aan het kind van de rekening zijn, is dat je er heel gemakkelijk van verlost zou kunnen worden. Dat komt allereerst omdat het jouw eigen probleem helemaal niet is en dus ook niet in je eigen systeem zit of uit jouw eigen systeem vandaan komt. Maar toch... kun je dat niet zelf. Met name vanwege de emotionele en persoonlijke betrokkenheid met de personen in kwestie, kun jij het niet zomaar weer teruggeven. Want in de meeste gevallen is, als we het bij scheidingen houden, betreft die band zelfs een bloedverwantschap. Iets dat je, alleen daarom al, niet zomaar zonder slag of stoot kunt afleggen.
De enige die jou als kind van de rekening daarvan dus weer vrij zou kunnen maken is degene die jou die rekening heeft doorgeschoven. Heel gemakkelijk! Een ouder kan, door zelf weer eigenaar worden van hun eigen probleem, het in één klap weer bij je weghalen. En toch doen ze dat in de meeste gevallen niet, ondanks dat ze zeggen zoveel van jou te houden. Want dat 'het kind' van de rekening zijn, impliceert immers dat er een biologisch verbonden verhouding is. Dat je als kind de rekening dus gepresenteerd krijgt van een ouder. Ofwel de houder van de oorspronkelijke rekening van het relatieprobleem.
En dan wordt jij het kind van die rekening..., nietwaar? Maar hoe terecht is het eigenlijk om het zo te noemen? Hoe komt het dat zelfs het gezegde erover in haar eigen onderwerp verstrikt raakt?
Wie is er eigenlijk 'het kind' van die betreffende rekening?
Want feitelijk neem jij iets van iemand over die er zelf niet mee wil omgaan. Voor wie de uitdaging van de situatie te groot, te moeilijk en te onoverkomelijk lijkt om het zelf nog te kunnen oplossen. Vaak zelfs bijna bewust gekozen om het niet op te willen oplossen. Wat er dan gebeurt is dat de rollen juist worden omgedraaid! De ouder wordt feitelijk zelf het kind. De ouder dumpt de eigen ouderrol op het kind. Omdat de ouder die volwassen ouderrol van dit specifieke probleem blijkbaar zélf niet aankan.
Het kind van de rekening wordt blijkbaar ineens sterk genoeg geacht wordt om die rekening doorgeschoven te krijgen. Dat kan goed gaan of helemaal fout gaan. Want wie misschien ooit zelf kind van de rekening is geweest, zal het waarschijnlijk zelf in de toekomst anders willen doen. Of is misschien sterker geworden door de ervaringen. Maar die biologische en afhankelijke verhouding tussen ouder en kind kan ook tot beïnvloeding leiden. Niet zelden kwade invloed.
Moeder geeft meestal de aanzet voor ouderverstoting.
Ik verzin het niet. In de hulpverlening wordt ouderverstoting genoemd als gevolg van die invloed. De literatuur beschrijft dat veel vaker de moeder hiertoe de aanzet geeft. Zie een stukje tekst van een website van 'verstoten ouders' die een voorbeeld situatie geeft:
Deze ouder kan niet rouwen en zal het verdriet van het trauma gelijk omzetten in boosheid. Die boosheid wordt op de ex-partner geprojecteerd. Hij wordt als dader gezien van de eigen pijnlijke gevoelens. De ex partner wordt door het getriggerde trauma als een bedreiging gezien. Die angst wordt met een lastercampagne op het kind overgedragen, waardoor het kind op zijn beurt ook bang wordt voor zijn ouder. Het kind wordt zo ernstig gehersenspoeld dat het door een loyaliteitsconflict het contact met zijn liefdevolle ouder ‘zelf’ verbreekt, net zoals de ouder die dat eerder al heeft gedaan.
Het is ook de onmachtige rolverdeling die het kind van de rekening, slachtoffer maakt. De verhouding in autoriteit die verdraait wordt misbruikt, als je het kind van de rekening wordt gemaakt. Het kind neemt normaal opdrachten van de ouder aan en niet andersom. Daarom geeft het kind die rekening ook niet zo gemakkelijk terug. Zo ontdoet een ouder ontdoet zich feitelijk zelf van het ongemak en wordt van het probleem verlost door het op de schouders van het kind te leggen. Bijzonder genoeg krijgt de kind zo de bijzondere verantwoordelijke taak van uitzonderlijk hulpverlener toebedeeld. Het kind van de rekening wordt de verlichter en de verlosser.
De echte kracht komt juist van het kind van de rekening
Een kind die de rol van verlosser krijgt. Waar kennen we dat meer van? Het kind dat volledig schuldloos is aan de situatie die het ontstaan van de rekening heeft veroorzaakt. Die er volledig buitenstaat, maar uiteindelijk wel die rekening heeft afbetaald. Nu is dit misschien niet helemaal te vergelijken, want Jezus Christus heeft niet de rekening van God de vader betaald, maar die van alle mensen.
Toch zijn in de Bijbel het juist ook de kinderen die van Jezus Christus een grote en belangrijke rol toebedeeld krijgen. Die tot een heel belangrijk voorbeeld dienen voor volwassenen. Vanwege de onbaatzuchtigheid en de puurheid die kinderen nog eigen is. De onbevangenheid waarmee ze in staat zijn te geloven en lief te hebben. Om zonder aanziens des persoons op basis van loyaliteit te blijven houden van beide ouders, tegen wil en dank. Soms ondanks de druk van een grote achterban, die een heel andere oplossing laten zien.
In Marcus 10:15 zegt Jezus: "Voorwaar, Ik zeg u: wie het Koninkrijk van God niet ontvangt als een kind, zal het beslist niet binnengaan."
En in vereenvoudigde vertaling van het boek in Mattheus 19:14 staat, over dezelfde gebeurtenis als die Marcus beschrijft, dat Jezus zegt: "Laat die kinderen toch bij me komen. Houd ze niet tegen. Want het Koninkrijk van de hemelen is bestemd voor wie is zoals zij."
Kinderen zijn van nature krachtig! Krachtig in hun onschuld. Krachtig in hun loyaliteit. Krachtig in hun onbaatzuchtigheid en krachtig in de manier waarop ze de rekening die zij, in onze maatschappij, van hun ouders krijgen, in de meeste gevallen oplossen in grootsheid. Door zichzelf blijvend op te offeren in hun eigen leven. Om de ondankbare rol van bemiddelende tussenpersoon te blijven houden, ondanks dat ouders willen dat zij splijtend kiezen.
De rol van ouder in kracht, wijsheid en beheersing is omgedraaid
Wat er gebeurt is dat de ouder hier het kind is geworden. En niet in de krachtige zin van het woord, maar juist in die van hulpeloze afhankelijkheid. In de zin van het nog onderontwikkelde vermogen tot inleving en het kinderlijke egoïsme dat door kinderen nog heel onredelijk wordt toegepast. Wie is dan eigenlijk het kind van de rekening echt?
Deze ouders stellen immers in een heel onredelijke beoordeling de liefde van henzelf aan de kinderen, boven de liefde van de kinderen aan beide ouders. De liefde die tussen de ouders bekoeld is geraakt, is zelden een liefde in bloedverwantschap. Ze hebben wel kinderen met een verwantschap voortgebracht, naar hun beiden. Maar als ouders krijgen zij desondanks geen biologische bloedverwantschap met elkaar en ze zijn ook niets meer van elkaar als ze uit elkaar zijn gegaan.
Toch zijn ze ook zelf kind geweest, nietwaar? Daarmee het dan best onbegrijpelijk dat ze dan als volwassene het meebetalen aan zo'n grote rekening bij hun eigen kinderen neerleggen. Dat ze invloed uitoefenen door hun eigen relatie met de andere ouder als voorbeeld neer te leggen over hoe je conflicten blijkbaar blijvend oplost.
Ergens houdt het op.... of niet?
Tijdelijk kan iedereen een conflict hooghouden en verkeerd oplossen, maar om dat blijvend te doen getuigd van onvermogen, onvolwassenheid en kinderlijk egoïsme. Een liefde die juist niets te maken heeft met onvoorwaardelijke liefde van ouders voor hun kinderen, maar juist met een voorwaardelijke liefde. Je eigen kinderen met houding, gedrag en voorbeeld toch 'leert' wie zij beter zouden liefhebben vanaf scheiding. Liever nog liefhebben op een manier die dichter bij jouw voorwaarden ligt, dan zij vrijwillig zouden hebben gekozen zonder die invloed.
De beperking en het egoïsme van veel volwassen ouders zou je dus in dergelijke situaties, kinderlijk kunnen noemen. Want hoe beperkt en egoïstisch is het, dat zij de grootse liefde van kinderen naar hun beide ouders onder druk zetten. Onder druk zetten om zelf nog 'de enige uitverkorene' te willen zijn voor hun kinderen en hen willen dwingen dat ook in hun keuzes te laten zien!
Hoe beperkt! Dat je als ouder zo overduidelijk wilt laten zien aan je eigen kinderen, hoezeer je zelf nog kind bent. Een kind dat niet met een probleem omgaat, maar het probleem liever stukmaakt zodat het er niet meer is. Die verlangt dat hun liefde voor jou als ouder, ondergeschikt moet zijn aan jouw liefde voor hen. Want dat is wat er wordt gevraagd. Zij zijn immers 100% de samensmelting van de genen van beide ouders? Dus zij zijn nooit méér kind van de een, dan van de ander. Terwijl die dat wel wil claimen en voldoening geniet uit het veroorzaken van die grens.
Zij mogen als kinderen hun liefde niet verdelen, omdat jij als ouder het niet meer wilt verdelen. Kinderen worden geacht splijtend te kiezen. Waardoor ouders wiens liefde tussen elkaar bekoeld is, er blijkbaar niet voor terugdeinzen ook hun kinderen daarmee levenslang ongelukkig mee te willen maken. Zichzelf voorhoudend dat zij het begrip van de kinderen verdienen, en de ander niet meer. Het is de onzuivere kracht van getroebleerde volwassenen tegenover de zuivere kracht in kinderen.
Dus voor alle kinderen die het kind van de rekening zijn dit gedicht:
De last om het kind van de rekening te zijn
Krijg je ongevraagd en liefdeloos opgedrongen
maar het is de omgekeerde wereld in het klein
Omdat egoïsme... als liefde wordt afgedwongen.
Het is juist niet jij, die hier het kind nog is
Maar juist de ouder, die jij moet laten zien
Wat de sterkte van de echte zuivere liefde is
Onbaatzuchtig, loyaal en absorberend bovendien
Zoals de liefde vaak groots wordt bezongen
Is die als van kind tot ouder het meest puur
Het meest vanzelfsprekend en ongedwongen
Als het grote voorbeeld bedoeld in de natuur
Maar ook andersom zou het niet anders moeten zijn
Want er is iets bijzonders wat aan puurheid raakt,
De kracht van het bloedverwantschap in de lijn,
die van liefde een onverbrekelijke kracht maakt
Hoe beperkt het dan is als dat moet splijten
Als de liefde tussen Pa en Ma is bekoeld
En het uitdraait op onredelijke verwijten
Als jij niet begrijpt wat er dan met kiezen wordt bedoeld
Dat je verwonderd en met groot verdriet
In opdracht van wie dat nooit zou mogen vragen
Een van je ouders dan niet meer zo vaak ziet
Juist als het gaat om die bijzondere dagen
Die dagen dat jij beiden in harmonie zou willen
En zij jouw liefde eerder zouden moeten erkennen
dan daaraan afdoen met hun eigen grillen
Omdat ze zelf aan gebrokenheid niet kunnen wennen
Gebrokenheid die zij jou wel ongevraagd hebben gegeven
En dan hun verantwoordelijkheid helemaal vergeten
Als zij van jou verlangen die alléén met hen te delen
Omdat zij zelf het jouw andere helft hebben verweten
Want het besef lijkt ineens volledig te zijn verdwenen
Dat jij bent opgebouwd uit de volle honderd procent
van allebei de ouders en hun samengestelde genen
en dus niet maar van één van hen, het meest kind bent.
Zoals een ouder niet zou kunnen kiezen tussen een kind
Zou een kind niet moeten kiezen voor een ouder
Omdat toevallig de een iets van de ander vindt
En jou daarmee veroordeelt tot de rekeninghouder
Maar gelukkig schijnt er een bijzonder licht
en is er in jou als kind iets sterkers te ontdekken
Een soort van natuurlijk volwassen overwicht
Om je ongeacht het offer, naar beiden uit te kunnen strekken
De lessen die elke volwassene nog zou moeten leren
Is dat als ze het pure kind in zichzelf zijn ontgroeid,
zij daar onwillekeurig ooit naar terug moeten keren
Omdat het juist die kracht is, die niemand ooit vermoeid
Want als je niemand anders dan Jezus Christus zelf aanhoort,
die ons zo zelfs het Koninkrijk van God als eerste beloofd,
Als jij door hem, tot het pure kindzijn wordt aangespoord.
Omdat die het voorbeeld zijn van hoe je onbevangen geloofd.
Dus lijk jij het kind van de rekening te zijn geworden
Draai het eens andersom in de liefdevolle dankbaarheid
Ook al lijkt daaraan zo verschrikkelijk veel niet in orde
Hoe bijzonder de kracht is van die gelegenheid
Dat juist jij, volwassenen mag verlossen van het onkruid
dat de kinderkracht langzaam maar gestaag heeft gesmoord
en met het verstrijken van de jaren en het verouderen van de huid
van binnen niet meer wordt gezien en gehoord
Maar jij uiteindelijk, juist als kind, tot voorbeeld van alle volwassenen bent
Kunt laten zien wat er diep in ons verstopt, zich allemaal nog bevindt
En zij het weer kunnen bovenhalen, als er tenminste wordt erkend
dat de ouder niet de zwakte van het doorgeven van de rekening, belangrijker vindt
Dat juist jij, als kind, niet een klein maar zo'n gróót doel hebt in dit leven!
Zodat ieder volwassen mens de waarde blijft zien van hoe God juist de pure eenvoud bemind
De grootsheid ervan, die aan de diepe kern van onbaatzuchtige liefde is gegeven.
Want het kind dat, zonder aanziens des persoons, toch die balans voor zijn rekening neemt, is niemand minder dan het meest volwassen kind!