De wereld verdrinkt opnieuw (16) Verdrietige vertaling (2)

U zag mij een Bijbeltekst herschrijven die een totaal andere definitie opleverde van de interpretatie over een echtscheiding. Dat is pittige kost. Kan dat zomaar? En hoe waarheidsgetrouw is dat dan? Het is in mijn beleving precies wat God ons heeft willen openbaren met de vondst van de Dode Zee rollen in Qumran.

Intro: De vondst van de Dode Zee Rollen in Qumran heeft de Bijbelkritiek een zware slag toegebracht. In onze westerse wereld gold de Masoretische Tekst eeuwenlang als de enige standaard, maar Qumran liet zien dat er meerdere Hebreeuwse teksttradities bestonden vóór Christus. Wat betekent dit voor ons begrip van de Bijbel, de Septuaginta en Gods grote heilsplan?

Qumran en de vondst van de 'Dead Sea Scrolls' die worden afgekort met (DSS) hebben een fundamentele slag toegebracht aan de Bijbel-kritische wetenschap. Die bleek steeds beter in staat om twijfel te kunnen zaaien over de authenticiteit van de Bijbel en de betrouwbaarheid van de vertalingen. De ruimte voor discussie was al geopend door de tijdlijnen van de MT, waarmee de archeologie sterk stond.

Maar hier was opnieuw de MT vertaling de bron van de discussie. En deze keer niet de inhoud, de onhoudbare stelling over de bevolkingsgroei na de Zondvloed, maar nu de datering van de vertaling zélf.

Want immers hoe betrouwbaar kan een vertaling zijn, als die uit de 10e eeuw na Christus komt? Wie kan dan ooit nog controleren dat het na 1000 jaar nog altijd overeen kwam met de originele tekst van voor Christus? En ook in deze discussie wederom een steekhoudend argument.

En omdat de MT ongeveer als de enige standaard gold, was opnieuw ook tegen deze argumenten, niet echt sterk verweer te voeren. Want de enige complete Masoretische Tekst kwam inderdaad pas uit de 10e eeuw ná Christus. (De Aleppo Codex en de Leningrad Codex)

De complete historische manuscripten van vóór Christus, die we wél hadden waren de Griekse Septuaginta (LXX vertaling) en de Samaritaanse Pentateuch (SP vertaling) Penta is vijf, dus dit zijn alleen de eerste vijf boeken van de Thora. Dan waren er nog de geschriften van Josephus Flavius. Zijn verslaglegging wordt buitengewoon belangrijke historische waarde toegekend.

Josephus Flavius geldt als de vroegste buiten-Bijbelse ooggetuige, die leefde ten tijde van de tweede verwoesting van de Tempel. (70 AD) Hij was een Joodse Priester en Farizeeër, die een klassieke Joodse en Griekse opleiding had genoten. Hij kwam uit de Makkabeeën lijn en diende in de Joodse oorlog van 66-70 n.C. ook nog eens als generaal in Galilea.

Maar hij heeft zich voortijdig overgegeven aan de Romeinen en is vervolgens Romeins staatsburger geworden. Josephus werd de beschermeling van keizer Vespasianus en zijn zoon Titus en nam hun familienaam “Flavius” aan. Hij leefde van 34 n.C tot 100 n.C. en heeft indrukwekkende verslagen geschreven als ooggetuige die een ongelooflijk goed inzicht hebben gegeven in die periode.

Maar... al deze documenten werden niet als gezaghebbend of betrouwbaar gezien.

De SP heeft niet Jeruzalem als heilige plaats, maar de berg Gerizim (die in Deuteronomium wordt genoemd als de berg van de zegeningen tegenover de berg Ebal. (Dat is best een bijzonder verhaal in Deuteronomium 11) Maar daardoor werd de SP beschouwd als een 'sektarische tekst' van de Samaritanen.

De LXX was al in 90 n.C. verworpen als vertaling door het Rabbijnse Jodendom, die de MT tot de standaard hebben verklaard. De LXX is echter de vertaling die in het Nieuwe Testament veel vaker wordt geciteerd dan de MT standaard. In wel 70% van de gevallen dat het Oude Testament wordt 'geciteerd' volgt het Nieuwe Testament de vertaling van de Septuaginta(!)

Dat toont aan dat in de tijd van Jezus en de Apostelen deze Griekse LXX toen dus absoluut wel als een gezaghebbende tekst werd beschouwd. Bijbelgeleerden waren hier op zich wel bekend mee, maar dat werd feitelijk genegeerd. De LXX is in de tijd na Christus dan ook niet echt serieus genomen, omdat de westerse wereld dit beschouwde als een 'vrije' en 'slordige' vertaling van het MT.

De LXX is alleen in de Oosters Orthodoxe kerk de gezaghebbende Bijbel geweest en is dat nog altijd. (in de Russische en Griekse Orthodoxe kerk) Wij hebben het hier dus altijd gedaan met de MT als de 'enige bron van waarheid' En dat ondanks dat het Nieuwe Testament meer de LXX citeerde dan het MT, die zelf ook nog eens de oorzakelijke bron is geworden van eeuwenlang succesvolle Bijbelkritiek.

Qumran heeft hierin ongelooflijk veel betekent. De DSS hebben een helder licht laten schijnen op de verschillende tekst-tradities die er in omloop waren vóór de Christelijke jaartelling. Allereerst is de Proto Masoretische Tekst (PMT) bevestigd als de voorloper van de MT.

Wel 40% van de gevonden Qumran rollen bleken een oude Hebreeuwse tekst traditie zonder klinkers te zijn, die is bevestigd als de bron voor de 'MT standaard'. Nu dus voor het éérst ook bevestigd met oude manuscripten van vóór Christus.

Waarmee het grote vraagstuk van de betrouwbaarheid van deze vertaling omver geblazen is.

Nogmaals ter bevestiging dus: De MT is dus ondanks een dubieuze rol geen onbetrouwbare bron geweest van al onze vertalingen, het heeft alleen de volledige rijkdom van de Bijbel voor ons beperkt. En daarover zal God, waarvan Zijn Woord in de Bijbel ook getuigt, niet mild zijn in Zijn oordeel.

Maar... de vondst van de Qumran rollen heeft nog heel veel meer gedaan. Het heeft óók aangetoond dat de PMT ook niet meer was dan een 'onderdeel' van meerdere tekst tradities. In de tijd van Jezus en de late eeuwen vóór Jezus is de PMT zeker niet als de 'enige' standaard.

De MT was de voorkeur van de Farizeïsche Traditie! En toen zij het voor het zeggen kregen hebben ze zelf de MT tot de standaard gebombardeerd. Maar óók de LXX Vorlage en de Pre-Samaritaanse Pentateuch zijn in Qumran gevonden en gedefinieerd als Hebreeuwse grondteksten, die hebben gediend als bron voor deze vertalingen.

De SP is dus helemaal niet sektarisch en komt wel degelijk van een authentieke Hebreeuwse grondtekst. En dat geldt net zo voor de LXX. Die blijkt vertaald te zijn uit weer een andere teksttraditie van het Hebreeuws. Maar het inzicht in de oudere manuscripten van voor Christus heeft óók een duidelijk inzicht gegeven in de aanpassingen van diverse manuscripten in de tijd.

En dan wordt ook duidelijk dat de Farizeïsche Rabbijnse Traditie, dus ná Christus de MT tekst heeft geprobeerd te transformeren waar het de teksten aangaat die een meer Messiaans karakter hebben. Waar het minimaal kon, want ook voor deze Schriftgeleerden was aanpassen van de tekst ongeveer heiligschennis.

Maar uiteindelijk zijn we op deze aarde, allemaal mensen met onweerstaanbare onzuiverheid. Helemaal wie door Jezus zijn ontmaskert als Satanskinderen.

En waarom de LXX bij de vroege Christenen populair was, kwam omdat deze vertaling een hele andere sfeer ademde dan die van de Joodse Traditie. De LXX gebruikt een meer Christologische lezing met een heel andere sfeer en toon. Het is meer Messiaans, profetisch, open, oplossend en duidelijker met de poging om vloeiender taalgebruik te presenteren.

Dat het vaker geciteerd is in het Nieuwe Testament bevestigd dat de LXX zéker voor de Grieks sprekende wereld van toen de standaard Bijbel was. Waar de LXX meer verhalend is en soms milder of zachter formuleert is de MT vaak sober en soms juist harder van toon. De sfeer van de MT is namelijk meer gesloten en somber.

De MT heeft een wat afstandelijker karakter en lijkt niet de intentie te hebben om ook maar iets van de tekst te willen verduidelijken. Het is sober en compact en heeft duidelijker een Joodse Rabbi leerstijl. Een écht concreet verschil is dat de LXX een meer universele toon gebruikt (Messiaans, alle volken) waar de MT vertaling dat juist terugbrengt naar lokale (Nationaal, gericht op Juda of Israël)

Dit is overigens een van de manieren om Gods grote Heilsplan te kunnen negeren of beperken. Zoals bijvoorbeeld is aangetoond in Jesaja 42:4 (hoop voor alle volken vs redding alleen voor Israël) en Psalm 22 over "Het lijden".

Jesaja 42:4 MT: “… totdat Hij op aarde het recht zal vestigen, en de kustlanden zullen op Zijn wet wachten.”

Jesaja 42:4 LXX: "... totdat hij op aarde oordeel vestigt, en in zijn naam zullen de volken hopen."

Psalm 22:16-17 MT: Want honden hebben mij omsingeld, een bende kwaaddoeners heeft mij omgeven, als een leeuw [zijn ze] aan mijn handen en voeten." > Een moeilijke (gezochte) Hebreeuwse vertaling die omstreden is.

Psalm 22:16-17 LXX: “Want vele honden hebben mij omsingeld, een verzameling van boosdoeners heeft mij omgeven, zij hebben mijn handen en voeten doorboord.” (gelukkig wel zo in onze huidige HSV vertaling)

Psalm 22:28 MT: “Alle einden der aarde zullen eraan denken en zich tot de HEERE bekeren; alle geslachten van de heidenvolken zullen zich voor Uw aangezicht neerbuigen.”

Psalm 22:28 LXX: “Alle einden van de aarde zullen gedenken en zich tot de Heer bekeren, en alle geslachten van de volken zullen voor Hem aanbidden.”

De toon is hier behoorlijk gelijk, maar de Joden houden hier zichzelf erbuiten als het 'uitverkoren' volk. Alleen de 'heidenvolken' zullen zich bekeren en neerbuigen. En dit soort verschillen is vaker terug te vinden. En ook de volgende vergelijkingen zijn bijzonder veelzeggend.

Deuteronomium 32:8 (MT, HSV): “Toen de Allerhoogste aan de volken hun erfenis uitdeelde, toen Hij de mensenkinderen van elkaar scheidde, stelde Hij de grenzen van de volken vast overeenkomstig het aantal van de Israëlieten.”

(Hebreeuws: לְמִסְפַּר בְּנֵי יִשְׂרָאֵל >> naar het aantal zonen van Israël)

Deuteronomium 32:8 Septuaginta (LXX): “Toen de Allerhoogste de volken verdeelde, toen Hij de zonen van Adam scheidde, stelde Hij de grenzen van de volken vast volgens het aantal van de engelen van God.”

(Grieks: κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων θεοῦ >> naar het aantal van de engelen van God)

>>> Dit is wat de Dode Zeerollen zeggen, (DSS) Dead Sea Scrolls 4QDeutj:

“… naar het aantal van de zonen van God (בני אלוהים, bene elohim).”

Hier volgen de LXX en de DSS (PMT) dus wat in Daniel 10 wordt bevestigd, maar wat óók zo in de MT vertaling staat; namelijk dat volken hemelse vorsten hebben.

Daniël 10:12–13 (MT / HSV): “Wees niet bevreesd, Daniël … maar de vorst van het koninkrijk Perzië stond tegenover mij eenentwintig dagen. </> En zie, Michaël, één van de voornaamste vorsten, kwam om mij te helpen …”

Daniël 10:20–21: “… en nu keer ik terug om te strijden tegen de vorst van Perzië.

En als ik klaar ben, zal de vorst van Griekenland komen.

Maar ik zal je vertellen wat beschreven staat in het boek van de waarheid. En er is niemand die zich met mij krachtig tegenover hen opstelt, behalve uw vorst Michaël.”

Dat is ook precies dezelfde verklaring als die Paulus ons geeft in Efeze 6:12 “Wij hebben de strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de wereldbeheersers van de duisternis van dit tijdperk, tegen de geestelijke machten van het kwaad in de hemelse gewesten.”

En dit zijn de kleine nuances waarin de kortzichtigheid van de Rabbi's naar voren komt. Nu blootgelegd door Qumran. Maar goed, zij hebben immers het Heilsplan ook bij lange na niet begrepen. Het is nog altijd volkomen wettisch en dat maakt ook somber! Ik laat wat voorbeelden zien met authentieke LXX teksten en de MT die dus na-Christus variaties kunnen bevatten.

Psalm 40:7

MT: “Mijn oren hebt U doorboord.”

LXX: “Een lichaam hebt U Mij bereid.”

NT > Hebreeën 10 citeert de LXX-versie

Exodus 1:5

MT: “Zeventig personen” gingen met Jakob naar Egypte."

LXX: “Vijfenzeventig personen.”

NT > Handelingen 7:14 volgt de LXX (Stefanus zegt: 75 zielen).

Habakuk 2:4

MT: “De rechtvaardige zal door zijn trouw leven.”

LXX: “De rechtvaardige zal door zijn geloof leven.”

NT > Paulus citeert de LXX-variant in Rom. 1:17, Gal. 3:11, Hebr. 10:38.

Psalm 14:3

MT: “… er is niemand die goeddoet, zelfs niet één.”

LXX: voegt een hele passage toe: “hun keel is een open graf … hun voeten snel om bloed te vergieten …”).

NT > Paulus citeert in Romeinen 3 de LXX-uitbreiding.

Of heeft de MT deze passage juist weggelaten? Zou het misschien een verwijzing kunnen zijn naar de Farizeïsche Rabbijnen die door Jezus zijn ontmaskert als leugenaars en addergebroed, die Hem ook ter dood veroordeeld hebben?

In ieder geval is er ná de vondst van Qumran (DSS), dus in de 20e eeuw pas, ook serieuze aandacht gekomen voor de Septuaginta (LXX) en de Samaritaanse Pentateuch (SP) en krijgt ook Josephus Flavius meer rechtvaardige aandacht. En dat is eerst nadat de onderzoeksfase deze bevindingen echt naar buiten bracht.

Het is bijna 45 jaar een behoorlijk gesloten circuit gebleven, waartegen verzet begon te ontstaan. Aangewakkerd door illegale foto's die werden gepubliceerd in 1988 door Hershel Shanks van de "Biblical Archaeology Review" In 1991 publiceren Ben Zion Wacholder & Martin Abegg een reconstructie van alle nog ongepubliceerde teksten.

Het echte kantelmoment valt tussen september 1991 ( door openlijke rebellie van collega-wetenschappers) en oktober 1992 (formele beslissing Israel Antiquities Authority) om alle nog ongepubliceerde foto’s en fragmenten vrij te geven, waardoor het beschikbaar raakte voor het 'grote publiek'.

Dat is dus nog maar 33 jaar geleden, lieve mensen!

En wat is dan het grote publiek, nietwaar? In 1993 was XS4All de eerste Nederlandse provider die een licentie kreeg om particulieren internettoegang te bieden. En in 1997 had 10% van de huishoudens internettoegang. Nederland was bovendien koploper in de wereld met 25% toegang in 1999. Nadat breedband internet werd geïntroduceerd ging het snel en had in 2001 60% internet toegang.

In november 2022 is ChatGPT gelanceerd, en heeft het grote publiek dus ook nu pas de intelligente zoekassistenten tot haar beschikking die ons alle informatie in een breder overzicht kan laten zien.

En dát is dus nog maar 3 jaar geleden, lieve mensen!

Het is afwachten hoe snel deze informatie voor ons beperkt zal worden. Of hoe snel een centraal orgaan op echt grote schaal zal controleren wie er welke informatie raadpleegt en of dat beperkt zal gaan worden of niet. Maar tot zover...

Gebruik ik nu eerst ook de LXX heel graag meer in mijn onderzoek, en wil ik ook graag de tekst meer waarderen. Daarom heb ik voor u en voor mezelf de moeite genomen om de tekst van Psalmen 91 uit de LXX zo goed als mogelijk te vertalen. Uit Psalmen 91 komt ook de trouw-tekst van ons huwelijk in Israël. Maar omdat de tijd alweer op is, open ik daarmee dan graag het volgende artikel.

#ikbeneenkindvanGod