De oorsprong van relatie: (4) relatie in onze moderne wereld

De spiegel van Harlow en de weeshuizen

Zowel het Harry Harlow Experiment als ook het trieste voorbeeld van de weeshuizen en de onbewuste ramp van het Victoriaanse opvoedsysteem is direct met elkaar verbonden. Het laat heel duidelijk zien tot hoever de gevolgen zich uitstrekken van een 'gebroken' relatie. In welke vorm dan ook.

Het geeft ons vooral een scherp inzicht en een beter begrip van relatie en hoe dit in de kern wordt opgebouwd, maar dus ook waar het wordt beschadigd. Harlow's moederaapjes en de voorbeelden van de beruchte mensen uit onze geschiedenis tonen alleen maar aan tot hoever deze beschadiging kan komen. En dat is tot hele donkere en wrede kwaadaardigheid.

De erfenis van een gebroken opvoeding

Het laat zien hoe diep het effect is als je grootgebracht wordt door een verzorger die geen relatie met je wil of kan hebben. Omdat, net zoals de moederaapjes, ook in de mensenwereld verzorgers of ouders niet zomaar in staat zijn om te kunnen geven en leren, wat ze zelf ook nooit gekregen of geleerd hebben.

Het gevolg voor de kinderen is altijd emotionele beschadiging. In de vorm van onveilige hechting tot volledig onthechting en alles daartussen. De achtergrond van de jeugd van de beruchte personen zegt daarbij ook nog heel veel. Want er is hele serieuze emotionele verwaarlozing mogelijk zowel in hele harde armoede als in oogverblindende glanzende rijkdom.

De persoonlijke confrontatie

In dat harde licht is het goed om met veel meer ernst ook je eigen leven en ervaringen eerlijk onder ogen te zien. Waar kom ik zelf vandaan? Wat heb ik daarmee gedaan? Hoe ben ik gehecht, en hoe heb ik mijzelf gehecht in mijn volwassen leven. Als vader, als partner, maar ook nog als kind met mijn eigen ouders?

Aan wie en met wie heb ik mij verbonden? En op welke manier ben ik een hechtende of juist een onthechtende factor geweest? Om dat tegen het licht te houden van de kennis die de geschiedenis ons hier laat zien en met het besef van de gevolgen: Wat is mijn eigen aandeel in de generaties en waar brengt het de volgende generatie?

En dan is mijn eigen verhaal helemaal niet zo uniek, triest genoeg en juist daarom ook zo confronterend. Ik ben gescheiden en opnieuw getrouwd. Mijn vrouw en ik hebben er bewust voor gekozen om samen een nieuwe eenheid te willen zijn. Wij hebben ieder onze eigen kinderen.

Maar onze kinderen hebben niet gekozen voor deze nieuwe verbinding. Sterker nog: ze hebben om te beginnen al nooit gekozen voor de scheiding van hun eigen vader en moeder.

De situatie is dus: Zij heeft mijn kinderen niet gekregen en van haar kinderen ben ik de vader niet. Dat zijn, in dit geval, twee verschillende levenssporen geweest, die, tot onze ontmoeting, elkaar nooit eerder hebben gekruist.

De geestelijke werkelijkheid achter scheiding

En nu kunnen wij samen best hele mooie gedachten hebben voor een nieuwe en verbindende toekomst. Met onze families en onze kinderen bijvoorbeeld, maar die realiteit bestáát helemaal niet. Niet geestelijk en niet fysiek. We hebben dat immers gezien in beide experimenten. Wat je niet hebt gekend en ontvangen in de eerste jaren van je leven, is ook niet aan je gehecht in het volwassen leven.

De moederaapjes van Harry Harlow vertelden ons dat in de extreme variant. Maar het voorbeeld van deze verschillende experimenten vertelt ons wel indringend over de oorsprong van relatie. Met name die tussen ouders en verzorgers en kinderen. En dan is een alledaagse scheiding in de samenleving van vandaag helemaal niet zo alledaags, maar diep ontwrichtend.

Want hoe we het ook willen uitleggen of welke oorzaken we er ook graag bij willen slepen; Er is een hele fundamentele relatie gebroken! De oorspronkelijke relatie tussen twee ouders samen en hun kinderen als één geheel bestaat nu niet meer. En dat is ook voorgoed verdwenen. Een besluit dat de vader en de moeder, hebben genomen en uitgevoerd. De kinderen niet.

De breuk tussen ouder en kind

En dan breek ik het nog iets verder af: "Ik ben zélf niet eens meer 'gehecht' met mijn kinderen. Dat is immers precies de kern van wat een scheiding onherstelbaar vernietigd. Natuurlijk ben ik nog altijd hun vader en houden wij van elkaar. Want dat stukje verandert biologisch niet. Maar het is een relatie apart geworden.

En er kan ook nog heel erg veel goed zijn in de relatie tussen het gescheiden kind en de vader of moeder. Dat is ongeacht wie er 'thuis' is gebleven of is weggegaan. En zo kan er ook veel goeds 'groeien' tussen het gescheiden kind en de nieuwe partner van pa of ma. Maar als dat gebeurt is dan is dat zoiets als onverdiende genade.

Want als gescheiden ouder, ongeacht aan welke kant van de scheiding je staat, heb je feitelijk élk recht verspeelt op de onvoorwaardelijke liefde van je kind. Er is niets meer 'vanzelfsprekend' aan het feit dat je 'gehecht blijft' en 'contact' hebt.

Blijkbaar vinden wij dat allemaal wél heel vanzelfsprekend.

Daar leven we ook naar en zo behandelen we onze scheidingen ook in deze maatschappij. We rekenen op die loyaliteit van de kinderen en claimen die ook graag. En maar al te vaak wordt die loyaliteit en liefde zelfs uitgebuit in de strijd tegen de andere ouder. Maar het is niet de fundamentele werkelijkheid.

Dat is immers precies wat Harlows aapjes bewijzen. Want ondanks pijn, verdriet en onzekerheid, bleven zij zich immers vast klampen aan de stoffen moeder. Oók als die 'een dader' was geworden en de pijn en het verdriet juist veroorzaakte.

Dat mag voor ons een ongelooflijk intense les in nederigheid zijn!

Dus als de kinderen zich aan je blijven hechten en loyaal zijn, zegt dat nog niets over 'hoe goed' jouw relatie in de geestelijke verbinding met jouw kinderen is. En dat besef neerleggen is geen gemakkelijke boodschap voor een gescheiden ouder. Het is natuurlijk ook helemaal geen gebruikelijke boodschap.

Maar als u bereid bent uw verzet en de verdediging voor 'uzelf' te laten vallen, en in uw hart de waarheid wilt aankijken, dan weet u dat dit waar is. En is wat echte inzicht en kennis doet en als je ook bereid bent dat te accepteren.

Als de motor van je auto in allerlei deeltjes op de tafel ligt, ziet een automonteur iets heel anders dan een chirurg. De monteur is niet overweldigt door de aanblik. In zijn hoofd brengt hij direct alle bekende onderdelen al bij elkaar. Hij ziet zo ook de lijn en de route van de reparatie al ontstaan.

De motor op tafel

Wie het verband kan zien tussen losse onderdeeltjes, begrijpt ook de gevolgen. De monteur die een gebroken pakking ziet liggen, begrijpt dat dit de oorzaak is geweest van een olie lekkage. En als hij nergens een gasklep ziet liggen, weet hij ook dat de auto nooit van zijn plek gaat komen met deze motor.

Bij een auto betekent dat gewoon nieuwe onderdelen bestellen, maar we hebben gezien hoe een gebroken opvoeding doorwerkt. Het vermogen tot een volwaardig leven als volwassene is structureel beschadigt en nieuwe onderdeeltjes bestellen is er hier niet bij. En wie dan God niet in zijn of haar leven heeft, die wacht een leven lang tevergeefs sleutelen.

Als de motor van je auto in onderdelen uit elkaar ligt

Want hoe dicht je ook bij herstel lijkt te komen, tot een volledig gerepareerde motor kom je niet. Ondanks alle hulp en zelfhulp van deze aarde. Want er is één onderdeel dat niet op tafel ligt en ook niet 'besteld' kan worden! Dat is niet van deze aarde. En dat is de vonk. Het vonkje van de bougies.

De vonk die ontbreekt

Dat is wat ontbreekt. Dat is de relatie met je eigen Schepper die je vasthoudt, aanraakt, voedt en beschermt, maar die afwezig is. God is de oorsprong van alle relatie! Hij is 'de ouder' die ons voedt en verzorgd, die ons beschermt, onderwijst en liefheeft. Dat is ook de relatie waarmee wij veilig gehecht zouden moeten zijn.

Maar dat is precies ook de cruciale relatie die gebroken is. De relatie die niet meer bestaat, vanaf de zondeval. Het is dezelfde afwezigheid van de relatie, als die de aapjes van Harry Harlow zo grondig beschadigden. En de afwezigheid van de relatie die voor onze weesbaby's zonder biologische ouders, zelfs dodelijk was.

Maar als je kennis dan zelfs met Gods wijsheid mag toenemen, zie je de onderdelen van je relaties in een nieuw licht. Dan zie je op tafel de gebroken pakkingen liggen, die lekkages zijn gaan veroorzaken. Onderdelen die helemaal niet op de tafel liggen en die je eerder zelf nog niet kende. Die zijn dus ook nooit gebruikt in de relatie.

Andere onderdelen liggen er juist vaker dan dubbel. Er is te veel vet gebruikt. Daardoor zijn verschillende delen langs elkaar blijven glijden zonder dat ze goede grip kregen en niet goed gehecht. Je ziet de keuzes die voor jou zijn gemaakt en die jij zelf hebt gemaakt. En dan raakt je ineens de volledige gebrokenheid van het geheel.

De motor die helemaal uit elkaar ligt, met onderdelen die zwarte vetvlekken maken, op het witte laken van de tafel. En dan is er intens diep verdriet als je de trieste impact ervan begint te begrijpen. Je ziet de diepe sporen van beschadiging die tot in de verre toekomst in de ziel getrokken zijn. In de ziel van je ouders, die van je partner en je kinderen. Maar ook in je eigen ziel.

Je ziet ineens de gevolgen van de keuzes die tot ver in toekomstige generaties nog hun invloed zullen hebben glashelder met de zuiverheid van Gods ogen. Maar dan is er ook het ontzag als de diepere werkelijkheid en de bedoeling van Gods leiderschap tot je doordringt. Zulke diepe gebrokenheid is alleen te dragen en te herstellen met Gods wijsheid en Zijn kracht.

Want Hij heeft de weg terug naar relatie met Hem weer hersteld en geopend. En dat kan omdat wij hebben de meest grondige reparatie gekregen die maar mogelijk is. Dat is de kern van het Levende Evangelie en de boodschap van hoop. En dat is de wedergeboorte.

De geestelijke wedergeboorte

Ook als je al volwassen bent, kun je opnieuw geboren worden. En daarmee ben je in staat om uit de schaduw van je verleden te stappen en alsnog veilig gehecht kunnen raken met je eigen Vader en Schepper. Je mag geestelijk helemaal opnieuw beginnen. En dat is onverdiende genade.

2 Korintiërs 5:17 "Daarom, als iemand in Christus is, is hij een nieuwe schepping: het oude is voorbijgegaan, zie, alles is nieuw geworden."

Jezus legt zelf heel duidelijk uit aan Nicodemus dat deze wedergeboorte een geestelijke vorm betreft, in Johannes 3:5 "Wie niet geboren wordt uit water en Geest, kan het Koninkrijk van God niet binnengaan.”

Ik zeg wel vaker, dat ik mijzelf als het schoolvoorbeeld van genade zie. Het is wat mij dankbaar maakt voor alles wat ik in mijn hele leven heb mogen ontvangen. En élke dag opnieuw, ongeacht hoe ik me geestelijk of lichamelijk voel, dank ik Hem voor hoe Hij is teruggekomen in mijn leven. Hoe ik door God ben opgeraapt en weer rechtop ben gezet.

Hij heeft mij bedolven onder zegen, liefde en persoonlijke ontwikkeling. Ik mag gebruik maken van Zijn wijsheid en inzicht en met een heel nieuw perspectief de uitdagingen van het leven aangaan. Maar dat neemt in dit leven nog altijd niet weg, dat ik wél doorlopend te maken heb met de gevolgen van mijn keuzes en mijn eigen gebrokenheid. Dat is met een wedergeboorte niet uit te vegen.

Zeker niet de gebrokenheid die ikzelf veroorzaakte. Het zijn vrije keuzes geweest die tot gebrokenheid heeft geleid ook bij anderen en zoals het is gegaan is ook de actuele werkelijkheid. En dat leeft verder zolang als dit fysieke leven nog duurt. Dat maakt dat mensen daar zelf een einde aan maken, om het te laten stoppen.

Anderzijds kunnen we heel goed 'happy de kleppie' mooi weer spelen in onze gebroken, gescheiden samenleving. Daar strooien we elkaar zand mee in de ogen. Net zoals we collectief de misleidende leugen in stand houden dat Sinterklaas of de Kerstman bestaat. Een mooi voorbeeld trouwens. Een typische leugen, maar een bedrog dat we toch willens en wetens aan onze kinderen verkopen.

De collectieve ontkenning van scheiding

Precies zo doen we aan collectieve 'ontkenning' van de ernst van scheiden. We houden in onze samenleving best een luchtige benadering in stand. We ontlopen daarmee onze eigen pijnlijke verantwoordelijkheid. Omdat in werkelijkheid de ontwrichtende uitwerking van een scheiding veel pijnlijker blijkt te zijn, dan mensen denken. En vooral ook heel veel zinlozer dan gedacht. Niet altijd, vaak!

En dat is dan ook meteen de oorzaak van een mechanisme dat heel diep verstopt zit. Een systeem van binnen dat deze 'schuld' probeert af te kopen. Logisch! Er is immers ook schuld! Maar het is direct óók weer een logische volgende stap naar nog verdere beschadiging. Want gescheiden kinderen worden verwend.

De kaders veranderen en die kaders worden bovendien vaak tweeslachtig. Het ene huis heeft andere regels dan het andere huis. Het is de gehechte verbonden driehoeksrelatie tussen jou en je kind en je partner als de vader en moeder, die niet meer bestaat.

Die relatie is gebroken en die is nu duaal geworden. Het is nu ieder voor zich in koppels. Vader met zijn kinderen en moeder met haar kinderen.

Nog veel meer over relaties en hoe de bijzondere driehoeksrelatie ook geestelijk uiteen is gevallen in de destructieve duale relatie in de volgende delen.