Kritisch denken is geen teken van twijfel, maar van gezonde geestelijke volwassenheid
Het gaat helaas nog niet veel beter met mijn hand. Het wordt eerder erger. Nu had ik eerder ook al wat materiaal voorbereid, dus kan ik met wat kleine aanpassingen en wat minder 'typewerk' toch nog een artikel produceren.
We hebben het eerste deel afgesloten met een duidelijke, maar lastige tekst uit Romeinen. Ik geef 'm hier nog even opnieuw zodat u niet terug hoeft te kijken.
Romeinen 13:1-2 (HSV) "Ieder mens moet zich onderwerpen aan de gezagsdragers die over hem gesteld zijn. Want er is geen gezag dan van God, en de gezagsdragers die er zijn, zijn door God ingesteld. Wie zich dus tegen het gezag verzet, verzet zich tegen de instelling van God; en wie dat doen, zullen over zichzelf een oordeel halen."
Dit is typisch zo'n tekst die veel besproken zal zijn is in de tijd van de Corona periode. Er ontstond in de hele maatschappij een ingrijpende polariserende tweedeling. Een splijting die ook doordrong in veel kerkelijke gemeenschappen. Er waren kerken die zich verzetten tegen de voorgestelde sluiting en kerken die zich keurig aan de opgelegde maatregelen hielden.
Maar binnen de gemeenschap van deze kerken zelf, kon er er desondanks veel discussie zijn over het standpunt van de kerk. Ik heb zelf ervaren dat dit scheuringen teweeg heeft gebracht. En dat hele groepen mensen of gezinnen, na vele jaren, hierom ineens uitstapten en naar een andere kerk op zoek gingen.
Zoals u in mijn vorige artikel hebt kunnen lezen, ligt er een gevaar in het blindelings of heel letterlijk volgen van Gods Woord. Maar Christenen zien het vaak óók als een gevaar om op eigen initiatief van Gods Woord af te wijken. Het is immers juist vaak de bedoeling om Gods Woord blindelings te volgen, ook als we het soms niet begrijpen. En dat is precies waar het zo lastig wordt.
Want waar ligt de grens van standvastigheid en gehoorzaamheid aan het Woord van God en waar precies is er ook ruimte voor interpretatie? Is deze ruimte er überhaupt? Of is dat een onbespreekbare stap voor een Christen, een kerk of een gemeenschap? Waar moeten we radicaal zijn? Waar is het punt dat we geen concessies aan de wereld doen en wanneer zoeken we de nuance juist op?
En dit is nog maar één voorbeeld. Want deze huidige samenleving heeft heel veel uitdagingen. Voor alle mensen, of ze nu geloven of niet. Het is best zorgelijk om in deze wereld jonge kinderen te hebben en hen te beschermen voor invloeden en ideeën, die je zelf helemaal niet zou willen doorgeven. Maar alles is nu voor hen, zo goed als zonder beperkingen, binnen handbereik.
Dat is een bijzonder ingrijpende verandering, gelet op het feit dat amper 30 jaar geleden, de computer en internet pas hun intrede deden in onze huizen. Het is natuurlijk ook een proces van alle tijden, dat helemaal niet nieuw is. Zo'n generatiekloof door ontwikkelingen in de tijd van de ouders tot die tijd naar hun kinderen, kennen we zelf ook wel. Maar dat proces versnelt nu excessief.
Er is nu werkelijk een hele wereld van afstand gekomen tussen generaties. Jonge mensen groeien nu op in een wereld waarin het normaal is om je eigen geslacht ter discussie te stellen. Waarin bestaande normen en kaders op het gebied van relatie en seksualiteit, en alles wat daarover ook in beeld te vinden is, ook gewoon onmiddellijk beschikbaar is.
En we laten de wereld om ons heen daarop ingrijpen. En het antwoord daarop is om al heel vroeg met voorlichting te beginnen bijvoorbeeld. Al heel jong op de basisschool. Ouders worden zelfs grotendeels buitenspel gezet door de overheid die het beleid bepaald. Maar is dat ook het juiste antwoord? En is dat wijsheid?
Is het wijsheid om niet de wereld naar onze hand te zetten, maar dat we toelaten dat wij, als mensen, naar de hand van de maatschappij worden gezet? Is er echt nog toekomst in een wereld waarin ongeveer alles direct beschikbaar is? Waarin niet meer alleen goederen, maar ook onze relaties, en zelfs onze identiteit, tot een inwisselbaar wegwerpproduct is geworden? Te vervangen naar believen?
De wetenschappelijke waarheid is namelijk dat ons DNA in de geschiedenis door vele millennia heen, helemaal niet is veranderd. Dat is, met 0,000 en vele nullen meer achter de komma, ongewijzigd gebleven. De manier waarop ons fysieke systeem ziekten bestrijdt en ons eten verteert is onveranderd.
Ook de manier waarop wij ons voortplanten is niet veranderd. Daar heeft IVF of reageerbuis techniek geen invloed op gehad. Maar ook de geestelijke behoefte aan liefde, erkenning, verbinding en samenleven in gemeenschappen, is vanuit de kern, ook nog nooit veranderd.
Maar ons menselijke biologische systeem lijkt het fysiek en intellectueel binnenkort af te gaan leggen tegen digitale en kunstmatige intelligentie. Dat is wat we geacht worden te geloven. Maar is dat de werkelijkheid? En zou het antwoord daarop moeten zijn om in ons DNA te laten knippen?
Omdat het vanwege de technologische vooruitgang en de mogelijkheden nu kan? Zijn dat werkelijk de juiste antwoorden op de steeds snellere ontwikkelingen in onze samenleving? Is dat wijsheid? Of is dat 'meegaan' omdat er geen andere keuze lijkt te zijn? En op welke vragen is dit dan het antwoord geworden? Zijn dat wel de juiste vragen?
Wat is de kern van ons bestaan? Zijn we die vragen niet langzaam vergeten of naar de achtergrond gaan drukken in ons drukke maatschappelijke bestaan?
Zal ik u eens een mooi voorbeeld geven van een vraag die, wat mij betreft, sterk verband houdt met wijsheid? En met voortschrijdende inzichten? Het is er een uit de doos van persoonlijke ervaringen. Ik schets u eerst de situatie:
Mijn kinderen gaan uit en ik zou hen 's nachts ophalen. Het is buiten de woonplaats en dus ook een lang en donker stuk om te fietsen. Als er geen alternatieven zijn en we zijn zelf ook beschikbaar, dan rijden we als ouders.
Ik meld dat ik er ben (via app) tegen tien voor twee 's nachts. Om vijf over twee zijn ze er nog niet en ik waarschuw dat ik met dan 5 minuten zal wegrijden. Als die 5 minuten om zijn rijd ik weg en kom ook niet meer terug. Ze moeten zelf iets regelen, achterop bij vrienden, een taxi of maar gewoon lopen. Wat dan ook.
Het is al even geleden, dus mijn geheugen vertelt me niet of mij (ex) vrouw vervolgens nog verontwaardigd is teruggereden of dat ze op een andere manier zijn thuis gekomen.
Het is in ieder geval een manier gebleken die helpt. Het gebeurde niet nog eens en mijn kinderen weten dat ik 'doe' wat ik 'zeg'. Je kunt tenslotte ook niet zomaar van je ouders verlangen dat ze hun nachtrust voor jouw plezier opgeven of onderbreken en dat je er dan vervolgens zo mee omgaat, nietwaar?
Dat dit signaal van 'een rechte rug houden' heeft geholpen is lange tijd mijn rechtvaardiging geweest voor het feit dat die ene keer een goede les was. Het is immers effectief geweest. Bovendien had ik nog netjes vooraf gewaarschuwd, dus het was geen verrassing. Maar als ik er nu achteraf op terugkijk, roept dit voorbeeld toch ook hele wezenlijke ándere vragen bij mij op.
Namelijk: Is dit de juiste manier geweest, waarmee ik mijn kinderen wilde leren naar mij te luisteren of rekening met me te houden?
Ze zijn hier geen 3 en 5 jaar oud. Dat zou voor het antwoord op deze vraag een wezenlijk verschil maken. Maar goed, in dit voorbeeld zullen velen het vermoedelijk nu met mij (achteraf) eens zijn. Namelijk dat het inzetten van dit machtsmiddel dat ik hier heb en ook gebruik, onevenwichtig zwaar is.
En is angst voor het effectieve gevolg, werkelijk de beste manier om 'gehoorzaamheid' af te dwingen? We kennen het allemaal als een effectief middel, nietwaar? Maar is dat dan ook de manier waar ik mij als ouder prettig bij voel? Veroorzaakt dit een gevoel van wederzijds vertrouwen en respect? Of is het een zwaktebod dat het snelst werkt en de minste inspanning kost van mijn kant?
Kortom, met mijn huidige inzichten geloof ik dat dit een heel goedkoop en slecht alternatief is geweest, dat helemaal niet van wijsheid getuigt. Maar veel meer van onvermogen gebaseerd op autoriteit, met een wisselende boodschap. Want als grote mensen, ouders en volwassenen, zijn wij natuurlijk ook lang niet altijd zuiver, standvastig en betrouwbaar.
Dat betekent dus dat ik mijn woord op andere momenten en in andere omstandigheden, misschien helemaal niet zo strikt zou laten gelden, als dat ik in deze situatie heb gedaan. Wat zou dat betekenen voor kinderen die zelf moeten leren van voorbeelden? Het betekent dat ze feitelijk nooit zeker weten wanneer ik mijn recht, als ouder en het gezag daarbij, laat gelden en wanneer niet.
Moeten zij dan zelf maar proefondervindelijk ontdekken welke situaties voor mij zwaarder wegen dan andere en welke situaties dat dan precies zijn? Dat betekent eigenlijk grilligheid en onvoorspelbaarheid.
Natuurlijk ga je ook niet in uitgebreid overleg bij een noodsituatie en wil je niet elke situatie kapot 'praten' zonder dat er iets besloten gaat worden. Maar het is wel wijsheid, om je kinderen met beleid en geduld, in veilige omstandigheden te onderwijzen en tegelijk ook zelf te leren en te onderzoeken.
Met de hedendaagse kennis die we nu hebben zou dat bijvoorbeeld het verschil kunnen betekenen tussen veilige en onveilige hechting voor kinderen.
Met de ontdekking van het geloof ben ik er ook van overtuigd geraakt hoeveel diepe wijsheid de Bijbel bevat. En hoeveel eerder ik dat heel graag had geweten. Zelfs nog zonder dat meteen 'Christelijk' te noemen. Want het Boek is in het algemeen al een wonder van menselijke psychologie en buitengewone inzichten.
Uiteindelijk komt ons complete morele kader, zoals de historie bewijst, feitelijk gezien uit de Bijbel. Maar goed, om niet direct in die stelligheid te belanden geef ik u gewoon een tekst uit de Bijbel. Een tekst die ik heb gevonden en die eigenlijk rechtstreeks betrekking heeft op mijn eigen voorbeeld. Psalm 119:34 "Geef mij inzicht, dan leef ik volgens uw wet, ik zal mij er met heel mijn hart aan houden."
Dit zegt precies wat ik zou hebben willen bereiken. Namelijk dat mijn kinderen zouden begrijpen wat de situatie en het belang ervan is. En dat zij met liefde en respect dat uit zichzelf, intrinsiek, zouden willen handhaven. Dat klinkt utopisch misschien, maar er is echt heel veel meer mogelijk dan maar één weg te kiezen.
Maar goed, wijsheid vergaren brengt ook het onderscheidingsvermogen dat je kennis deelt, die in overeenstemming is met de geestelijke rijpheid. Dat klinkt wat formeel, maar ik bedoel dat je daar als volwassene uiteraard nog wel een leidende eerste verantwoordelijkheid in hebt.
Namelijk het besef dat als het om je kinderen of om andere jonge mensen gaat, je als volwassene in staat zou moeten zijn om redelijk in te schatten waar ze precies zijn, of staan, in hun emotionele ontwikkeling. Het getuigt bovendien ook van kracht en liefdevolle nederigheid om juist niet alleen je eigen kennis en ervaringen als de 'leidende universele waarheid' te beschouwen.
Dat is juist een 'eigen' wijsheid, die arm en eenzaam is. Laat u daarom ook vrijmoedig bevragen maar durf dus ook je eigen ervaringen en kennis ter discussie te stellen en te bevragen. Laten we daarom gewoon vragen gaan stellen. Laten we onderzoeken of waar we nu staan, geen gevolg is van ego, overmacht of gemakzucht.
Want let op: Het is juist géén Bijbels principe om blindelings te volgen. Ook niet 'omdat' het Gods woord is. Sterker nog, de Bijbel spoort het 'onderzoek doen' zelfs nadrukkelijk aan. Het is uit vrije wil en eigen besluit om te onderzoeken en te willen ontdekken wat ware wijsheid is en wat ware liefde is en of ik me daar dan dan ook vrijwillig aan zou willen verbinden.
Spreuken 4:7 zegt: "Het begin van alle wijsheid is dit: Verwerf wijsheid. Verwerf inzicht, hoeveel het ook kost." En zoals de meest bekende tekst hierover zegt uit 1 Thessalonicenzen 5:21-22 "Onderzoek alles, behoud het goede en vermijd elk soort kwaad."
Paulus prijst de Joden in Berea vanwege hun grondige onderzoek waarmee zij zijn boodschap wilden toetsen. Dat schrijft Lukas in Handelingen 17:11 (NBV) "De Joden in Berea waren edeler van gezindheid dan die in Tessalonica, want zij aanvaardden het woord met groot enthousiasme en onderzochten dagelijks de Schriften om te zien of het inderdaad zo was."
De Bijbel moedigt geen blind geloof aan, maar een geloof dat verstand en hart verbindt. Zoals Augustinus zei: "Geloof zoekt inzicht" (fides quaerens intellectum). Vragen stellen is dus geen bedreiging voor geloof, maar een weg om het te verdiepen en te zuiveren.
We zullen in deze serie meer vragen gaan stellen en hopelijk kunt u daar dan zelf prachtige antwoorden bij vinden...
Commenti